Problem związany ze smogiem dotyczy wielu miast. Coraz więcej samochodów, które pojawiają się na ulicach, sprawia, że niezbędne jest wdrożenie rozwiązań, które pomogą poprawić jakość powietrza. Jednym z takich sposobów są strefy czystego transportu. Czym one są oraz jakie panują w nich zasady – to z pewnością powinni wiedzieć nie tylko mieszkańcy dużych miast.
Strefy czystego transportu oraz nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych
Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych z 11 stycznia 2018 roku została przygotowana przez Ministerstwo Energii. Jej głównym założeniem jest ograniczenie emisji spalin, które są główną przyczyną smogu. W listopadzie 2020 roku powstał projekt jej nowelizacji, która została podpisana 7 grudnia 2021 roku przez prezydenta RP. Zmiany dotyczyły m.in. art. 39, który dotyczy stref czystego transportu. Zgodnie z wprowadzoną nowelizacją władze gmin mają prawo wyznaczyć drogi, po których nie mogą poruszać się inne pojazdy niż te napędzane:
- energią elektryczną,
- wodorem,
- gazem ziemnym.
Pamiętaj! Zgodnie z nowelizacją ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych strefy czystego transportu mogą być ustanowione na drogach, których zarządcą jest konkretna gmina. Zakaz wjazdu na taki obszar nie dotyczy pojazdów, które zostały z niego zwolnione stosowną uchwałą.
Przed nowelizacją strefy czystego ruchu mogły być wprowadzane wyłącznie na terenach śródmiejskich o zwartej zabudowie, których liczba mieszkańców przekracza 100 000. W praktyce zakaz wjazdu pojazdów m.in. z silnikami benzynowymi obowiązywał w centrach dużych miast. Obecne prawo daje samorządom dużą swobodę w zakresie tworzenia stref czystego ruchu także w małych miejscowościach.
Strefa czystego transportu – jakie pojazdy mogą do niej wjechać?
Do strefy czystego transportu mają prawo wjechać pojazdy ze specjalną nalepką umieszczoną w lewym dolnym rogu na przedniej szybie. Może ją wydać wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Opłata za naklejkę nie może być wyższa niż 5 zł.
Jednak nie każdy pojazd potrzebuje takiej nalepki, aby mógł wjechać do strefy czystego ruchu. Zakazy nie obowiązują:
- pojazdów Policji, Straży Pożarnej oraz Ratownictwa medycznego i innych służb ratowniczych,
- pojazdów Inspekcji Transportu Drogowego, Służby Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Ochrony Państwa, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Krajowej Administracji Skarbowej, Morskiej Służby Poszukiwań, Straży Granicznej,
- pojazdów Sił Zbrojnych RP,
- autobusów szkolnych oraz zeroemisyjnych,
- pojazdów zarządców dróg oraz tych, które realizują zlecone przez nich zadania,
- pojazdów osób niepełnosprawnych,
- specjalistycznych środków transportu sanitarnego.
Ważne! Rada gminy może zezwolić na wjazd do strefy czystego ruchu różnym pojazdom, gdyż nie ma w tym zakresie żadnych ograniczeń. Rodzi to ryzyko, że prawo będzie nadużywane, przez co strefy stracą swoją funkcjonalność.
Strefa czystego transportu – gdzie obecnie obowiązuje?
Pierwszym miastem w Polsce, w którym będzie obowiązywać strefa czystego transportu, jest Kraków. Radni tego miasta w listopadzie 2022 roku przyjęli uchwałę, zgodnie z którą 1 lipca 2024 roku zacznie ona obowiązywać w całej aglomeracji. Zakaz będzie jednak wprowadzany stopniowo. W pierwszej kolejności obejmie samochody benzynowe niespełniające normy Euro 1 oraz wyprodukowane przed 1992 rokiem, a także pojazdy z silnikiem diesla niezgodne z normą Euro 2 lub wyprodukowane przed 1996 rokiem. Od 1 lipca 2026 roku do Krakowa wjadą tylko samochody benzynowe zgodne z normą Euro 3 oraz diesle zgodne z normą Euro 5.
Pamiętaj! Władze Krakowa przewidują kilka wyjątków dla strefy czystego ruchu. Zakaz nie będzie dotyczył pojazdów historycznych oraz specjalnych, a także tych, których właściciele mają co najmniej 70 lat.
Innym miastem, które także pracuje nad wprowadzeniem stref czystego transportu, jest Warszawa. Według planu zakaz wjazdu nie obejmie ona jednak miasta, a większość Śródmieścia oraz fragmenty takich dzielnic, jak Praga, Saska Kępa, Grochów, Wola oraz Ochota. W Warszawie restrykcje mają być większe niż w Krakowie, gdyż już w 2024 roku ma obowiązywać zakaz wjazdu do strefy dla samochodów benzynowych niespełniających normy Euro 2 oraz z silnikami diesla niezgodnymi z wymogami Euro 4. Zasady mają być zaostrzane co dwa lata.
Strefy czystego transportu – wady i zalety takiego rozwiązania
Głównym celem tworzenia stref czystego transportu jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń, a także przyspieszenie elektryfikacji transportu. Zakaz wjazdu pojazdów niespełniających norm dotyczących spalin ma zwrócić uwagę większej liczby kierowców na ten kwestie ekologii. Smog jest bowiem problemem wielu miast nie tylko w Polsce. Wprowadzenie stref czystego transportu ma także ograniczyć ruch w tych obszarach, co przyczyni się do poprawy życia ich mieszkańców.
Największym wyzwaniem dla kierowców będzie kupowanie samochodów spełniających określone normy dotyczące emisji spalin. Rynek pojazdów używanych jest w Polsce bardzo dobrze rozwinięty, a wiele z nich to auta, które nie są zgodne z wymogami. Osoby planujące zakup samochodu „z drugiej ręki” będą więc musiały zwracać większą uwagę na parametry dotyczące spalania konkretnego modelu, co dla niektórych osób może być kłopotliwe.
Tworzenie stref czystego transportu ma zwiększyć sprzedaż pojazdów elektrycznych oraz napędzanych paliwami alternatywnymi, jednak ich cena jest nadal bardzo wysoka. Może to stanowić barierę, której wiele osób nie będzie w stanie przekroczyć. Mimo programów dopłat do zakupu takich pojazdów nadal nie cieszą się one taką popularnością, jak te wyposażone w silniki spalinowe.
Wielu przeciwników stref czystego ruchu podkreśla, że mimo zakazu na taki obszar i tak mogą wjechać wszystkie pojazdy. Każdy kierowca może bowiem uiścić opłatę, dzięki której będzie mógł swobodnie się po nim poruszać.